Cá lúa mạch có thể phát hiện bóng con mồi từ phía trên và sắc tố xanh lục trong mắt chúng có thể giúp lọc ánh sáng mặt trời từ bề mặt đại dương. (Ảnh chụp màn hình youtube)

Phát hiện con cá kỳ lạ với chiếc “mũ bảo hiểm” trong suốt như trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng

 Bình luậnNgọc Mai •  14/12/21

Một số nhà khoa học thuộc viện nghiên cứu Thủy cung bắt gặp hình ảnh một con cá lúa mạch lơ lửng trong nước, có củ, đầu trong mờ và đôi mắt giống quả cầu màu xanh lục nhìn qua trán.

Sinh vật kỳ lạ này, được gọi là cá ngạnh ( Macropinna microstoma) hay còn gọi là cá lúa mạch, rất hiếm khi được nhìn thấy. Các nhà nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu Thủy cung Vịnh Monterey (MBARI) mới chỉ phát hiện loài này 9 lần, mặc dù đã gửi phương tiện vận hành từ xa (ROV) của chúng trên hơn 5.600 lần lặn trong môi trường sống của cá.

Vào thời điểm đó, ROV đang bay ở độ sâu khoảng 2.132 feet (650 mét) trong Monterey Submarine Canyon, một trong những hẻm núi tàu ngầm sâu nhất trên bờ biển Thái Bình Dương, Thomas Knowles, một thủy thủ cấp cao tại Monterey Bay Aquarium, nói với Live science trong một email.

\”Đầu tiên cá lúa mạch xuất hiện rất nhỏ ở khoảng cách màu xanh, nhưng tôi ngay lập tức biết mình đang nhìn gì. Nó không thể nhầm với bất cứ thứ gì khác\”, anh nói.Mắt của con cá lúa mạch phát sáng màu xanh lục và có thể dễ dàng nhìn thấy qua tấm khiên trong suốt, chứa đầy chất lỏng che đầu con cá.

Khi một bầu không khí phấn khích tràn qua phòng điều khiển, Knowles đã giữ tiêu điểm máy quay ROV trong khi phi công ROV Knute Brekke giữ cho rô bốt dưới nước chĩa vào thùng máy. \”Tất cả chúng tôi đều biết rằng đây có thể là trải nghiệm một lần trong đời, vì sinh vật khó nắm bắt này rất hiếm khi được nhìn thấy\’\’, Knowles nói.

Dưới ánh sáng của ROV, mắt của con cá lúa mạch phát sáng màu xanh lục và có thể dễ dàng nhìn thấy qua tấm khiên trong suốt, chứa đầy chất lỏng che đầu con cá.

Đôi mắt này cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng và có thể hướng thẳng lên, về phía đỉnh đầu của cá hoặc hướng thẳng về phía trước. Hai viên nang màu sẫm nằm trước mắt cá và chứa các cơ quan mà con vật sử dụng để ngửi.Cá lúa mạch sống sâu khoảng 2.000 đến 2.600 feet (600 đến 800 m) dưới bề mặt đại dương, gần độ sâu nơi nước chìm vào bóng tối hoàn toàn.

Môi trường sống của cá barreleye trải dài từ Biển Bering đến Nhật Bản và Baja California. Cá sống trong vùng hoàng hôn của đại dương, nằm dưới nước khoảng 650 đến 3.300 feet (200 đến 1.000 m). Cụ thể, cá lúa mạch sống sâu khoảng 2.000 đến 2.600 feet (600 đến 800 m) dưới bề mặt đại dương, gần độ sâu nơi nước chìm vào bóng tối hoàn toàn, theo MBARI .

Các nhà khoa học không biết có bao nhiêu chiếc “mũ bảo hiểm” sền sệt này trôi nổi ở độ sâu của đại dương.

Cá lúa mạch không phong phú hơn so với các loài cá thường thấy ở vùng chạng vạng, chẳng hạn như cá đèn hoặc cá chình, và nhóm MBARI bắt gặp cá lúa mạch thường xuyên như cá câu, cá voi và cá mòi, \”điều này rất hiếm khi xảy ra\”, ông nói.

Dựa trên những quan sát trước đây của các nhà nghiên cứu MBARI, được công bố vào năm 2008 trên tạp chí Copeia, các nhà khoa học cho rằng cá lúa mạch chủ yếu bất động khi chúng chờ đợi những con mồi không cẩn thận, như động vật phù du và sứa, trôi dạt trên đầu. Cá có thể bay lượn theo cách này nhờ vào một bộ vây phẳng, rộng kéo dài ra khỏi cơ thể.

Bằng cách hướng đôi mắt xanh tươi của mình lên trên, cá lúa mạch có thể phát hiện bóng con mồi từ phía trên và sắc tố xanh lục trong mắt chúng có thể giúp lọc ánh sáng mặt trời từ bề mặt đại dương.

Khi một con cá barreleye phát hiện một viên thạch phát quang sinh học hoặc một loài giáp xác nhỏ trôi qua, nó sẽ phóng lên phía trên để ngoạm sinh vật trong miệng đồng thời xoay mắt về phía trước, vì vậy nó có thể nhìn thấy nó đang đi đâu.

Các nhà khoa học suy đoán rằng M. microstoma đôi khi có thể vuốt thức ăn từ siphonophores – những sinh vật giống sứa bám vào nhau thành hàng dài và bắt con mồi bằng xúc tu của chúng, theo một video MBARI năm 2009 .

Tấm chắn đầu trong suốt của cá barreleye có thể bảo vệ nó khỏi các tế bào châm chích trong các xúc tu của ống siphonophores – nhưng một lần nữa, đây chỉ là suy đoán.

Robison nói: “Hầu hết các khía cạnh lịch sử tự nhiên của chúng vẫn chưa được biết đến và phần lớn những gì chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi biết về chúng là dựa trên suy đoán”.

Mặc dù M. microstoma được mô tả lần đầu tiên vào năm 1939, nhưng những người đánh cá đã bắt những mẫu vật ban đầu này trong lưới đã phá hủy tấm chắn đầu trong suốt của chúng. Vì vậy, các nhà khoa học không biết về những chiếc khiên cho đến những năm 2000, khi các nhà khoa học của MBARI nhìn thấy một con cá lúa mạch trong môi trường sống tự nhiên của nó, ông nói. Cho đến ngày nay, vẫn còn nhiều điều để tìm hiểu về loài cá funky.

Trong chuyến lặn gần đây của họ, nhóm nghiên cứu đã say mê theo dõi mẫu vật M. microstoma cho đến khi nó bơi đi và sau đó tiếp tục tìm kiếm thạch và thạch lược dưới đáy biển sâu.

\”Chúng tôi không có tham vọng thu thập loài vật này\”, vì bể cá không được thiết lập đầy đủ để chăm sóc những con cá kém hiểu biết, Knowles nói.

Điều đó cho thấy, nhiều sinh vật kỳ dị và kỳ lạ khác từ biển sâu sẽ sớm được trưng bày tại thủy cung.

Vào mùa xuân năm 2022, Thủy cung Vịnh Monterey sẽ mở một cuộc triển lãm mới có tên \”Khám phá đại dương bí ẩn của chúng ta\”, sẽ trưng bày tất cả các loại sinh vật biển sâu, từ động vật biển chân to khổng lồ đến nhện biển cho đến thạch rau câu bụng máu, theo vào bể cá.

Và giống như cá lúa mạch, nhiều sinh vật trong số này trông giống như một thứ gì đó được lấy ra từ một cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng.

Ngọc Mai